Минералды тұздар технологиясы курстық жұмысы

Мазмұны

Кіріспе

Табиғи ерігіш тұздарды алғашқы қайта өңдеу жəне алу əдістерін қарастыратын химиялық технология саласын галургия деп атайды. Табиғи жəне жасанды дайындалған табиғи тұздардың сулы ерітінділерін жылытып өңдеу негізгі галургиялық əдіс болып табылады. Осы ерітінділерді қыздырып, буландырып жəне салқындатып, белгілі температурада қазбалы тұздарды олармен өңдеп жəне араластырып қажетті өнімдер алуға болады. Кейде галургиялық əдісті химиялық терең өңдеумен біріктіреді.  Галургиялық өндірістің негізгі өнімдері: натрий хлориді жəне сульфаты; калий, магний, бор тұздары; бром, йод жəне олардың тұздары; табиғи сода жəне басқалар.

Табиғи еритін тұздар тұз кендері немесе табиғи ерітінділер (тұз ерітіндісі, рапа) көл, теңіз жəне жер астындағы көздер ретінде кездеседі. Тұз кендері мен тұзды көл рапаларының негізгі құрамы натрий, кальций, магний хлоридтері мен сульфаттары, бром, бор тұздары, карбонаттар (табиғи сода). Қазақстанның территориясында көптеген тұзды көлдер бар, олардың рапасынан натрий, магний, кальций, сонымен бірге бром, бор алынады.

Тұзды кендердің түзілуі Жер қыртысында жəне оның бетінде суда ерімейтін əртүрлі минералдар кенімен бірге ерігіш минералдардың кендері бар – қатты шөгінділер түрінде жəне ерітінді түрінде де кездесетін тұздар. Олардың түзілуіне гидрохимиялық, гидрогеологиялық жəне климаттық оңтайлы жағдайлар туғанда, бұл кендер жер өмірінің көптеген геологиялық кезеңдер аралығында пайда болған. Бұл кендер көзіне теңіз сулары жатады, олардың тұзынан қазып алынатын тұздардың кенорындары, тұзды көлдер, жерасты тұздықтары түзілген.

Ағынсыз шұңқырда жиналған теңіз суларының булануы кезінде тұздардың концентрациясы ақырындап жоғарылайды. Ұзақ уақыт аралығында түзілген қабаттардағы қаныққан тұздықтардан тұздар кристалданған. Шектеулі ағынмен бірнеше шұңқырдан дəйектілікпен өткен кезде су буланып отырған, осының салдарынан буланудың əр сатысында бөлінген тұздардың құрамына сəйкес əр түрлі құрамды тұзды кендер түзілген. Тұздың қабаттануы қыс мезгілінде тұздықтардың температурасы төмендегенде де жүреді, ол кристалдық фаза құрылымының өзгеруіне алып келеді.

Əр түрлі геологиялық кезеңде дүние жүзілік мұхит суларындағы тұздардың қатнасы мен концентрациясы өзгеріссіз қалмады. Тұздардың кристалдану реті де өзгерген. Түзілген біріншілік кендерді жер асты сулар мен тұздықтармен шайылуы біріншілік тұз шөгінділерінің өзгеруіне жəне екіншілік кенорындарының түзілуіне алып келді. Ерітінділер мен оларды қоршаған материктік жыныстар арасындағы химиялық əрекеттесу бұл үрдістерде маңызды роль  атқарады. Сонымен қатар, тұзды кендердің қалыптасуына жəне ары қарай өзгеруіне тектоникалық құбылыстар айтарлықтай əсер етеді.

Қазіргі кезде де жүріп жатқан осы үрдістердің барлығы, көптеген ерігіш тұздардың кенорындарының түзілуіне алып келді – тұзды көлдер жəне оның су түбіндегі шөгінділері, жерастында жиналған тұздықтар жəне əр түрлі құрамды бір-бірін жапқан тұзды қабаттан тұратын қатты шөгінділер. Геологиялық бұзылмаған аймақтарда орналасқан қатты тұзды шөгінді қабаттар, ондаған жəне жүздеген метрлермен өлшенетін бірталай аймақта таралған, қалыңдығы əр түрлі жайпақ қабат түрінде шөгеді. Қатты натрий жəне калий хлоридтері иілгішті болады, соның салдарынан осы иілгіш тау жыныстарының жер бетіне итеріп шығару нəтижесінде түзілген, тұздың формасы күмбез тəрізді кенорындар жиі кездеседі. Бұл тұзды күмбездердің, əдетте сопақ формадағы, ұзындығы 2-3 км жəне тереңдігі жүздеген тіпті мыңдаған метрге созылады.

Натрий, магний, калий жəне кальцийдің сульфатты жəне хлоридті қосылыстары тұзды кендердің негізгі компоненттері болып саналады. Қатты шөгінділерде олар əр түрлі минералдар түрінде кездеседі – жай жəне күрделі тұздар, сусыз жəне кристаллогидраттар. Ең көп таралғандар: галит – NaCl, мирабилит – Na2SО4 . 10Н2О, тенардит – Na2SО4, эпсомит – MgSО4 . 7Н2О, астраханит – Na2SО4 . MgSО4 . 4Н2O; сильвин – КCl, карналлит – КCl . MgCl2 . 6Н2О, каинит – КСl . MgSO4 . 3Н2O жəне басқалар.

Қазбалы тұздар кендерін қазып шығару. Тау-кендік қазып шығару. Бұрын қалыптасқан қатты кендерден тұздарды шығару, жай тау-кен жұмыстарымен жүргізіледі. Мұндай

Курстық жұмысты көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Курстық жұмыс бойынша қысқаша мәлімет

Пән: химия

Жұмыс түрі: курстық жұмыс

Осы жұмыстың бағасы:  1150 теңге

курстық жұмыс, дипломдық жұмыс сайты – diplomnik.kz