Қазақстан музейлерінің қалыптасуы және даму тарихы курстық жұмыс

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

       Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Зерттеу жұмысында Қазақстан музейлерінің қалыптасу және даму тарихы тың дерек көздері және ғылыми еңбектерге сүйенуімен бүгінгі тарих ғылымы талаптарына сай зерттелді.  

      Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Біз ғасырлар тоғысында, түрлі үлгідегі қоғамдар қалыптасқан, осыған орай адамдардың ой-өрісі сан өзгерістерге бейімделген кезеңде өмір сүрудеміз. Адам баласының жасампаздығында шек жоқ екендігін елімізде, әлемде болып жатқан саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени өзгерістердің қарқыны дәлелдеп отыр. Адамзат тарихының күре тамыры мәдениет болса, мәдениеттің күре тамыры – адам баласының ақыл-ойы мен қимыл-қарекеті дүниеге әкелген ғажайып рухани және материалдық құндылықтар. Қай халықтың болсын өзге ешбір ұлтқа ұқсамайтын бөлек болмыс-бітімін даралап, өзгеше тағдыр-талайын айқындайтын жәдігерлер. Олардың ұлт рухының тірегі, халықтық қасиеттер саналатыны да сондықтан. 

      Ұлттық сана мен ұлтжандылықты Қазақстан халқының бойына дарыту үшін Ұлы дала тарихын ұрпақ санасында тірілту керек. Осыған орай, ғылыми, ағартушылық-біліми, мәдени мекеме ретінде музейлердің рөлі өте зор. Кезінде Кеңес үкіметі өз идеологиясын халыққа насихаттау үшін мектептен тыс мекемелерге, соның ішінде музейлерге ерекше көңіл бөлген. Мұндай тәжірибе нәтижесіз қалған жоқ, тіпті өзінің айтарлықтай жемісін де берді. Музейлер өз экспозицияларында социалистік қоғамның жетістіктерін насихаттаушы «саяси-ағарту комбинатына» айналып, халық музейге экскурсияға келетін. Ендеше бүгінгі таңда музейлерді неге ұлттық сананы қалыптастыру мақсатында рухани мәдениетімізді жаңғырту орталығына айналдырмасқа. Ұлттық тарихымыз бен қайталанбас керемет мәдени туындыларымыз шоғырланған орда арқылы жастарымызды отансүйгіштікке, ұлтжандылыққа тәрбиелемеске.

      Музей – ел тарихы, ұлттың көне менталитеті, дүние жүзі мәдениетінің қайнар көзі тоғысатын жер. Себебі, музей қойылымдарына орналасқан әрбір мұраның астарында сол жеке мұра тарихы ғана емес, осыған байланысты болатын кез келген халықтың жүріп өткен ізі, тарихы жатыр. Демек, аталмыш тақырып қай тұсынан алып қарасақ та бүгінгі күн талабына сай зерттеуді қажет ететін өзекті, көкейтесті мәселе болып табылады. Музей ісіне байланысты жекелеген зерттеулер болғанымен, олар Қазақстан музейлерінің қалыптасуы мен даму тарихы жөнінде толыққынды, аяқталған ғылыми негіз бере алмайды. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы музейлер, ХХ ғасырдың 70-ші жылдарынан былай қарайғы музейлер тарихы, қайта құру жылдарындағы музейлердің жай-күйі, тәуелсіздік алғаннан кейінгі музейлер өміріндегі өзгерістер ғылыми зерттеу назарынан мүлдем тыс қалған. Мұндай жағдайдың өзі аталмыш тақырыпты зерттеу нысаны етіп алуды қажеттеді.    

      Музей ғылыми-зерттеу, мәдениет-білім мекемесі, ұлттың ұлттылығын айғақтайтын ерекше мәнді мемлекеттік атрибуттардың бірі. Музей саласында жинақталған әлемдік тәжірибенің тарихи-әлеуметтік логикасы өзін қастерлей білетін, ұлттық рухын іс жүзінде қадір тұтатын, өркендеген, өсем деген елдердің музейлерінде ғана қоғамдық сұраныс толық қаматамасыз етіліп, өзінідік сипат ала алады. Қазақстан Республикасының Президенті                  Н.Ә. Назарбаевтың: «Егемен еліміздің мәдени өмірінде музейлердің орны айрықша. Тарихымызды терең зерттеп, оның тәжірибесінен тағлым алу – Қазақстанда патриотизмді қалыптастырудың, Отанның лайықты азаматтарын тәрбиелеудің басты шарттарының бірі...» – деген сөздері музей қызметінің басты ұстанымы болуға тиіс [1].

      Тақырыптың зерттелу деңгейі. Музей жүйесі Отандық мәдениет тарихының құрамды бөлігі болғанымен табылғандықтан бұл мәселе төңірегінде әр кезеңде жарық көрген ғылыми еңбектер көп емес. Музейлердің теориялық мәселелері мен қалыптасу тарихының жекелеген кезеңдеріне арналған толыққанды монографиялық еңбек жоқ. Жалпы мәдениет тарихына арналып, музей мәселесіне жанама тоқталған бірқатар ғылыми еңбектер жарық көрді.

      Бүгінгі таңда музей ісі мен тарихына қатысты ғылыми айналымға енгізілген еңбектерді сұрыптай келе, оларды бірнеше топқа бөлуге болады. Біріншісі, музей ісі құрамды бөлігі болып табылатын мәдени құрылыстың жалпы мәселелеріне арналған еңбектер; екіншісі, музей ісінің теориясы мен әдіснамасына арналған музейтанулық еңбектер, үшіншісі, музей тарихын зерттеу мәселесіне арналған еңбектер. Әр топта қарастырылған ғылыми еңбектерді қалыптасқан тарихи дәуірлеуге байланысты мынадай үш кезеңге бөлуге болады: біріншісі ХІХ ғасырдан – 1917 жылға дейінгі (революцияға дейінгі), екіншісі, кеңестік – 1917-1991 жж., үшіншісі, қазіргі – 1991 жылдан бүгінгі күнге дейін. Қазақстанның өткен ғасырлардағы тарихын патша үкіметінің отарлау саясаты және кеңестік жүйемен байланыстырсақ, әрине, Ресей ғалымдарының еңбектерінен де Қазақстан мәдениетінің тарихы мен музей ісіне қатысты мәліметтер алынып, ғылыми айналымға қосылды. Зерттеу жұмысының тарихнамалық негізін саралау барысында жүйелі мәселелік-хронологиялық қағидаттарға жүгіндік.

      Қазақстан музей ісінің қалыптасуы мен дамуы жайында құнды мәліметтер қалдырған М.Е. Массон, А.С. Махонин, Л.Ф. Семенов, А.А. Адрианов, А.М. Жиреншин еңбектері, республикадағы мәдени құрылыс және мемлекеттік саясат мәселелері төңірегінде жарыққа шыққан Н. Жангелдин, А.Ж. Жөкібаев, Ә. Канапин, Р.Б. Сүлейменов, Х.И. Бисенов, Е.С. Исмаилов, Г.С. Сапарғалиев туындылары, тәуелсіздік алғаннан кейін мәдениет тарихын жаңа методологиялық ұстанымдар негізінде қарастырған Х.М. Әбжанов, Қ.Ә. Ахметов, Н. Әлімбай, А.Т. Капаева, С.З. Баймағамбетов т.б. ғалымдардың еңбектері зерттеу жұмысын жазуға арқау болды. Музей ісінің теориялық-методологиялық негізін және тарихын зерделеуде В.К. Гарданов, А.Б. Закс, Д.А. Равикович, А.М. Разгон, В.Н. Игнатьева, О.В. Ионова, Н.С. Зузыкина еңбектерінің маңызы зор. 

      Диссертацияның бірінші тарауында зерттеу мәселесінің тарихнамасы арнайы және толық берілді.  

      Зерттеу жұмысының деректік негізі. Зерттеу нысаны етіп алынып отырған Қазақстан музей ісінің қалыптасуы мен даму тарихы бір жарым ғасырдан астам уақыт аралығын қамтығандықтан, деректердің құрамы мен түрі де әртүрлі. Зерттеу жұмысының деректік негізін ғылыми айналымға енгізілген және енгізілмеген материалдар жиынтығы құрады. Диссертациялық жұмыстың негізін құрайтын жарияланбаған деректер қатарына Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағаты (ҚР ОММ), Қазақстан Республикасы Президенті мұрғаты (ҚР ПМ), Орынбор облыстық Мемлекеттік мұрағаты (ООММ), облыстық мұрағаттар және Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік музейі (ҚР ОММ) мұрағаты қорларынан алынған материалдар жатады.

      Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағатының 4 қор – Орынбор қырғыздарының облыстық басқармасы; 15 қор – Семей, 44 қор – Жетісу, 369 қор – Ақмола облыстық басқармасы; 828 қор, 460 қор – Жетісу және Семей статистикалық комитеттері; 14 қор – Қырғыз (Қазақ) өлкесін басқарған Әскери-революциялық комитет; 30 қор – Халық Комиссарлары Кеңесі; 921 қор – Қырревкомның, Академиялық орталықтың, Ғылыми комиссия алқасы мәжілістері хаттамалары; 81 қор – Халық Ағарту Комиссариаты бұйрықтары, жұмыс жоспарлары, Қазақстанды зерттеу қоғамы және Орталық музей жарғылары, есептері мен жоспарлары, мәжілістерінің хаттамалары; 1308 қор – Қазақстан Орталық Мемлекеттік музейінің жоспарлары, есептері, бұйрықтары, мәжіліс хаттамалары, республика музейлерінің есептері; 693 қор – Қазақстанды зерттеу қоғамы қызметі, есептері, мәжіліс хаттамалары; 1876 қор – Қазақ КСР Министрлер Кеңесі жанындағы мәдени-ағарту мекемелерінің істері жөніндегі комитеттің бұйрықтары, анықтамалар, музейлердің жылдық есептері, мәжіліс хаттамалары; 1890 қор – Қазақ КСР Мәдениет министрлігінің қаулылары, қарарлары, бұйрықтары, музейлердің жұмыс жоспарлары мен есептері, штаттық кестелер т.б.; 1792 қор – Т.Г. Шевченко атындағы көркем сурет Галереясының жылдық есептері, бұйрықтар, тақырыптық экспозициялық жоспарлары; 2051 қор – 1936-1940 жылдар аралығындағы Қазақстанның дінге қарсы музейіне қатысты материалдар зерттеу жұмысының негізгі мазмұнын ашу барысында маңызды рөл атқарды.

      Қазақстан Республикасы Президенті мұрағатының 141 қор – Қазақ Өлкелік партия комитетінің құжаттары; 708 қор – ҚК(б)П Орталық Комитеті іс-құжаттары қорларынан алынған құнды деректік мәліметтер тиімді пайдаланылды.

Курстық жұмысты көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Курстық жұмыс бойынша қысқаша мәлімет

Пән: Туризм

Жұмыс түрі: курстық жұмыс

Осы жұмыстың бағасы:  1150 теңге

курстық жұмыс, дипломдық жұмыс сайты – diplomnik.kz