ОРХОН, ЕНИСЕЙ, ТАЛАС ЕСКЕРТКIШТЕРI ЖӘНЕ ҚАЗIРГI ҚЫПШАҚ ТIЛДЕРIНДЕГI МОНОСИЛЛАБТАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI ТУРАЛЫ диплом жұмысы
Мазмұны
ОРХОН, ЕНИСЕЙ, ТАЛАС ЕСКЕРТКIШТЕРI ЖӘНЕ ҚАЗIРГI ҚЫПШАҚ ТIЛДЕРIНДЕГI
МОНОСИЛЛАБТАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
10.02.06 – түркi тiлдерi
Филология ғылымдарының докторы
ғылыми дәрежесiн алу үшiн дайындалған диссертацияның
АВТОРЕФЕРАТЫ
Қазақстан Республикасы
Алматы, 2007
Жұмыс Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі А.Байтұрсынұлы
атындағы Тіл білімі институтында орындалды.
Ғылыми кеңесші: ҚР ҰҒА академигі, филология ғылымдарының
докторы,
профессор Ә.Т.Қайдар
Ресми опоненттер: филология ғылымдарының докторы,
профессор Б.САҒЫНДЫҚҰЛЫ
филология ғылымдарының докторы,
профессор З.М.БАЗАРБАЕВА
филология ғылымдарының докторы,
профессор М.Б.САБЫР
Жетекші ұйым: Е. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік
университеті
Диссертация 2007 жылы 28 қыркүйекте сағат 14.00 де ҚР БжҒМ
А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты жанындағы 10.02.06. – түркі
тілдері және 10.02.02.– қазақ тілі мамандықтары бойынша филология
ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін диссертация қорғайтын Д.
53.38.01. диссертациялық кеңестің мәжілісінде қорғалады. (050010, Алматы
қаласы, Құрманғазы көшесі, 29.)
Диссертациямен Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің
Орталық ғылыми кітапханасында танысуға болады (480100, Алматы қаласы,
Шевченко көшесі, 28.)
Афтореферат 2007 жылы 28 тамызда таратылды.
Диссертациялық кеңестің
ғылым хатшысы, филология
ғылымдарының докторы, профессор Ж.А.Манкеева
Жұмыстың жалпы сипаттамасы
Зерттеудің өзектiлiгi. Жалпытүркілік тектілден (протоязык) өрбіп, өзара
тоғысу, қайта ыдырау тәрізді тілдік үдерістерді бірнеше мәрте басынан
өткізген, өзіндік ерекшеліктерімен, бітім-болмысымен сараланатын, сан
ғасырлық дербес даму жолынан өтсе де жалпытүркілік табиғатын сақтап келе
жатқан қазіргі түркі тілдерінің қалыптасу ерекшеліктерін, өзара туыстық
деңгейін анықтауға арқау болып отырған құнды тілдік дерек – ҮІI-ІХ
ғасырлардан жеткен көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі. Орхон, Енисей,
Талас ескерткiштері тiлi түркi жазба тiлiнiң бiзге жеткен ең көне нұсқасы
болғандықтан қазіргі барлық түркі тілдеріне тән басты фонетикалық,
грамматикалық заңдылықтардың бағыт-бағдарын, өткен кезеңдердегі қалып-
күйін, ортақ лексикалық жүйенің дамуын айқындауға мүмкіндік береді. Көне
жазба мұралар тілінің лексикалық құрамы, фонетикалық жүйесі мен
морфологиялық, синтаксистік құрылымы, стильдік ерекшелігі қазіргі түркі
тілдерінен де көрініс тауып отыруы тек табиғи-генеалогиялық сабақтастықты
ғана көрсетіп қоймайды, жалпытүркілік рухтың, тілдік сананың беріктігіне де
дәлел бола алады. Түркi халықтарының ұлттық-мәдени болмысын, тарихи-
әлеуметтiк сипатын танытуға қызмет ететiн жалпытүркiлiк танымды жаңғыртып,
түркi жұртшылығы арасындағы рухани үйлесiмдiлiк пен тарихи тұтастықты
сақтауға жол ашады. Бұл көне түркi жазба мұраларын зерттеудiң тек түркiлiк
тiлтану ғылымында ғана емес жалпы түркi әлемi аясындағы өзектi мәселе
екенiн көрсетедi.
Көне түркі дәуірінде өмір сүріп, артына мол жазба мұра қалдырған
мемлекеттік деңгейдегі түркілік бірлестіктер тек этникалық негізде ғана
емес, географиялық-аумақтық негізде де құрылғаны тарихтан белгілі. Кең
байтақ аумақты алып жатқан түркі елі өзіндік тілдік ерекшеліктері бар
бірнеше түркі этникалық топтарын қамтығанын, сол көне тайпалардың қазіргі
түркі халықтарының этностық құрамына шашырай таралғанын ескерсек, көне
түркі жазбаларының барлық түркі халықтарына ортақ жәдігер, ортақ құндылық
екені анық. Көне тілдің ерекше белгілері қазіргі тілдердің тек біреуінен
ғана емес, әр топтағы бірнеше тілдерден көрініс беруі де кезінде өзiндiк
диалектiлiк ерекшелiктерi бар жалпытүркілік ортақ жазба әдеби тілінің
қолданыста болғанының куәсі. Сондай-ақ әрбір мемлекеттік деңгейдегі
тайпалық бірлестіктер құрамындағы саны жағынан басым топтардың немесе
билеуші тайпалардың тілі де басымдыққа ие болатынын естен шығармау керек.
Соған орай, көне түркілердің қазіргі мұрагерлерінің көне түркі жазба
ескерткіштеріне қатысы қаншалықты дәрежеде, үлес-салмағы қандай деген
мәселелердің туындауы да заңды. Қазіргі түркі тілдерінің ішінде көне түркі
79 беттен тұрады
Дипломдық жұмысты көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз
Дипломдық жұмыс бойынша қысқаша мәлімет
Пән: қазақ тілі
Жұмыс түрі: дипломдық жұмыс
Осы жұмыстың бағасы: 2900 теңге
курстық жұмыс, дипломдық жұмыс сайты – diplomnik.kz
