Яндекс - іздеу
Кіру формасы
МатериалыЖүсіпбек Аймауытұлының шығармашылық мұрасыЖүсіпбек Аймауытұлының шығармашылық мұрасы Әдеби творчестволық қызметін әр түрлі қоғамдық, педагогикалық қызметпен тамаша үйлестіре білген Ж.Аймауытұлы он шақты жылдың айналасындағы әдеби творчестволық өмірін қаладан-қалаға көшіп-қонып, әр түрлі жауапты әрі кәделі қызметтер атқара жүріп, ат жалы, атан қомында куғын-сүргінді бастан кешіре жүріп, әдебиеттің әр жанрында қалам тартып, өндірте жазып, ғылым саласында да зерделі зерттеулер жасаған қаламы қарымды, ойы ұшқыр жазушы болды. Қазақ кеңес әдебиетінің қалыптасып, қаз тұруына сүбелі үлес қосқан талантты жазушы қазақ әдебиетіндегі бұрыннан бар тамаша эпикалық дәстүрді шын мәніндегі реалистік дәстүрмен әдемі сабақтастыра отырып, ірі-ірі шығармалармен туған әдебиетімізді жоғары сатыға көтерді. Солардың ішінде 1926 жылы Қызылорда қаласында кітап болып басылып шыққан «Қартқожа» романы ерекше көңіл аударатын шығарма. «Қартқожа» романы XX ғасырдың басындағы қазақ арасындағы саяси өзгерістер мен халықтың тұрмыс-тіршілігін кеңінен суреттеген нағыз реалистік көркем туынды. Романның бас кейіпкері Қартқожаның өсу эволюциясын көрсету барысында қазақ даласындағы қоғам тынысын, өзгерістер мен күрестердің табиғатын, патша өкіметінің отаршылдық саясатын, империалистік соғысты, халқымызға зор қасірет әкелген 1916 жыл оқиғасын, қос революция тоғысын, ақтардың сойқанын, Кеңес өкіметін орнатудағы қазақ еңбекшілерінің орыс большевиктерімен достық қарым-қатынасын, кеңестік өмірдің алғашқы шындықтарын көркем бейнелеп, шынайы суреттейді. Романдағы Қартқожа, Андрей образдары шын мәніндегі жаңа тұлғалар, әдебиеттегі соны образдар еді. Жазушының екінші бір көлемді шығармасы – «Ақбілек» романы кезінде 1927-1928 жылдары «Әйел теңдігі» журналының бірнеше санында жарық көрген. Романның автор қолымен жазылған түпнұсқасы қазірде ҚР мемлекеттік архивінде сақтаулы тұр. «Ақбілек» романы Алтай тауын жайлаған халық өмірінен алынып жазылған. Романда Ақбілек атты қазақ қызының қиын да қызықты тағдырын суреттеу арқылы қазақ даласындағы ақгвардияшылардың айуандық әрекеттері әшкереленіп, Алтай өңірінде Кеңес өкіметінің орнауы, ел тұрмысы суреттелген. Романдағы Ақбілек, қара мұрт, Мұқаш, Балташ, Ұрқия образдары әрқайсысы өзіндік тағдыр-талайы бар күрделі образ. Романның тілі шұрайлы:әсем Алтайдың, асқар Алтайдың көрікті табиғаты, адамдардың мінез-құлқы, кейіп-түсі, қимыл-әрекеті әрі дәл, әрі көркем бейнеленген. Жазушының бұлардан басқа да прозалық шығармалары бар. Олар – «Күнікейдің жазығы», «Томарбай мен қатыны», «Жаңабайдың жанындағы трагедия», «Елес», «Боранды болжағыш әулие», «Қара бақсы», т.б. әңгімелері. Жазушы әңгімелері – ел тұрмысын, заман тынысын дәл танып, шынайы суреттеп, көркем бейнелей алған құнды дүниелер. Олар кезінде мерзімді баспасөз бетінде жиі жарияланып тұрған. Жазушы творчествосының бір саласы – драматургиялық шығармалар. Сонау ертеректе, семинария қабырғасынан бастау алған бұл өнерден ол өмір бойы қол үзген жоқ.Оның драматургиялық шығармалары кезінде театр, клуб сахналарында жиі қойылып тұрған, тіпті кейбіреуі кезінде бәйге де алған. 1926 жылы Қазақтың ұлт театрының репертуарын жандандыру мақсатымен Білім ордасының жариялаған бәйгесіне түскен 32 пьесаның ішінен Ж.Аймауытұлының «Шернияз» атты пьесасы М.Әуезовтің әйгілі «Қаракөз» пьесасынан кейінгі жүлделі екінші орынға ие болыпты. Сол тұста сегіз қырлы Жүсіпбекті Ұлт театрына жұмысқа шақырып, баспасөз бетінде хабар да жариялаған екен: «Ұлт театрының жұмысын жандандыру қамы үшін Орынбордағы – «Қазақстан Орталық кеңес комитеті» атындағы әскерлік мектептің оқытушысы – Аймауытұлы Жүсіпбек шақырылып отыр. Жүсіпбек бұрын театр кітаптарын, басқа кітаптар да жазып жүрген азын-аулақ әдебиет қайраткерінің бірі» («Еңбекші қазақ» 1926 жыл 20 ғинуар, №15) [4, 179]. Қазақ өнерінің дамуына жан-тәнімен аянбай еңбек еткен драматургтың қазір де белгілі пьесаларының саны оннан астам: «Ескі тәртіппен бала оқыту», «Рабиға», «Жебір болыс», «Мансапқорлар», «Ел қорғаны», «Шернияз», «Қанапия-Шарбану» және аударма пьесалары – «Тас мейман», «Сараң сері», «Октябрь», т.б. Бұлардың кейбіреуі әр жылдары кітап болып басылып та шыққан. Жүсіпбек Аймауытұлы театр өнеріне драмалық шығармалар ұсынып қоюмен шектелмей, үздік пьесаларды сахнаға қоюшы тамаша режиссер де болыпты. Бұл жөнінде қазақ мәдениетін құрметтуші, қазақ ескілігін көп білетін марқұм Әшірбек Бектасов ақсақал өзінің белгілі қоғам қайраткері Ілияс Омаровқа қазақ мәдениеті мен әдебиеті турасында 1964 жылы жазған ұзақ хатында Жүсіпбек Аймауытұлына арнайы тоқталып: «... Аймауытов Жүсіпбек 1926 жылы Семейдің қатты аяз күндері көп қиыншылықпен театрдың сахнасында Мұхтардың «Қарагөзін» көрсеткен. Марқұм Аймауытов қойған Мұхтардың «Қарагөзін» дәл сондай етіп ешкім де қоймас. Алматыда қойылған «Қарагөз» Жүсіпбектің «Қарагөзінің» шерігіне де келмейді. Осы екі «Қарагөздің» екеуін де бірдей көрген көзі тірі азғантай адамның бірі – менмін. Ойын біткен соң Шымкенттен әдейі «Қарагөзді» қоюға келген Жүсіпбекті ол замандағы «Луначарский» атындағы қазақ татр клубының төріне шығарып қойып, халықтың шапалақтаған алақандарының дауысы, менің осы күнге дейін құлағымда сияқты болады да тұрады...»,- деп еске алады. Әшірбек ақсақал өз хатында Ілияс Омаровтан Жүсіпбекті ақтау қатесін, оған көп болып атсалысу керегін өтініп: «... Ол кісіні М.Горький 1924-1925 жылдары қазақ әдебиетінің биік шыңы (вершинасы) да депті...»- деп үміт арта, жігер бере жазыпты. [сонда] Жүсіпбек Аймауытұлының қаламгершілік қуатын молынан танытқан жемісті еңбектерінің бірі – аударма өнері. Заман талабына, оқырман сұранысына орай туған әдебиетке үлгі-өрнек іздей жүріп, Жүсіпбек арғысы дүниежүзілік, бергісі орыс әдебиетінен тамаша аудармалар жасады. Ол аударған Мопассан әңгімелері, Рабиндранат Тагордың «Дәмелі» (Тамилла) романы, Конрад Беркович, Джек Лондон, А.С.Пушкин, Н.В.Гоголь, М.Горький, т.б. әйгілі жазушылардың шығармалары қазақ әдебиеті тарихындағы аударма өнерінің жарқын беттері болып саналары ақиқат. Алғашқы әдеби творчестволық қадамын өлеңдетіп бастаған Жүсіпбек соңына біраз поэзиялық туындылар қалдырды. Оның поэзиялық мұрасы төл
Курстық жұмыстарға және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз
Жұмыс түрі: материал (30 - бет) курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар сайты – diplomnik.kz |