Материалы

Қазақ поэзиясындағы дәстүр мен жаңашылдық диплом жұмысы

Мазмұны

КІРІСПЕ

Абай дәстүрі - ақындық мектепті ішіне сыйғызып жіберетін кең ұғым. Абай дәстүрі оның қасында жүрген шәкірттерімен шектелмейді. Қазақ әдебиетіндегі Абайдан кейінгі көрнекті тұлғалардың барлығы дәстүр жалғастырушылар десек, С.Торайғыров, М.Жұмабаев, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, С.Сейфуллин, І.Жансүгіров, Б.Майлин сынды әдебиет қайраткерлері осы лектің толқыны ғана. Демек, кең мағынада алғанда дәстүр жалғастырушылардың бәрі дерлік Абайдың ақындық мектебінің өкілдері болып табылады. Сол ақындық мектептің өкілдері Торғай ақындары.
Өзекті мәселелері: Абайдың заманынан асып туған кемелдігі ең алдымен, әкенің қаны, ананың сүтімен бойға дарыған құт, туған топырақтың қасиетінен. Екінші, тал бесіктен әженің әлдиімен, атаның әлқиссасымен жадыға жатталған қазақтың асыл сөзі, домбыраның күйі, қобыздың үнімен жүрекке тұнған төл өнер қазақта қара сөзге дес бермеген Абайды ақын етіп қалыптастырды. Кезінде М.Әуезов атап көрсеткен Абайдың алған қорының ішіндегі ең молы - қазақтың халық әдебиеті екендігін ескерсек, осы бір сала заманның қақпақылына түсіп, абайтанудың ең бір осал тартып жатқан тұсы боп қалды.
Абайдан кейін қазақ әдебиетінде оның дәстүрі қалыптасты десек, сол дәстүр ұғымының аясында ұлан-ғайыр дүние қылаң береді. Абайтанушы ғалым Ж. Ысмағұлов бір сөзінде Абай дәстүрі деген ұғымның күрделі екенін, оның реалистік дәстүрін ауызға алғанның өзінде том-том зерттеу еңбектерін жазар едік деген болатын. Абай дәстүрі деген зор арнаның мәнді саласы - Абай мектебін сөз еткенде, ұстаз бен оның шәкірттері арасындағы байланысты тек олардың поэзиядағы сабақтастығымен шектеп қою аз. Бұл мәселеде тұрмыстық қатынастардан бастап, өлең үйрену қағидалары, тақырып таңдау, өмірге келген шығармаларды әдеби ортада сыннан өткізу сияқты қарекеттермен жалғасып, одан туындайтын ұжымдық әдеби процесс сияқты құбылыстардың сырына үңілгенде ғана әдеби мектептің мәні айқындала түспек. Ақындық мектеп дегенде, ең алдымен, сол мектепті қалыптастырушы Абайдың рөлін, ұстаздық қарекетін айқындап көрсету шарт. Оның әдебиеттегі жолын жалғастырушы ақын шәкірттердің әдеби мұрасына үңіле отырып, әр қырынан танып, олардың Абай дәстүрін жалғастырушы ғана емес, сол дәстүрді өздерінше дамыта білген даралық сипаттарын саралағанда барып Абай мектебінің қазақ әдебиетіндегі орны айқындала түспек. Абай дәстүрін жалғастырушылар тек шәкірттерімен шектелмейді. Сонымен қоса Абай шығармаларымен үндес, Торғай ақындық мектебінде Абай дәстүрі көрініс табады.
Диплом жұмысының мақсаты, міндеттерін,зерттеу теориялық және әдіснамалық негіздері: жұмыстың негізгі мақсаты - ақын айналасының абайтану ғылымындағы орнын белгілеу. Аға буын әдебиет өкілдерінің Абайға әсері және ізбасар шәкірттерді тәрбиелеудегі ақынның рөлі, Абай дәстүрін дамытудағы Торғай ақындарының шығармаларындағы қазақ әдебиетіндегі жаңашылдық сипатын көрсету.
Осы мақсатты жүзеге асыру үшін дипломдық жұмыста төмендегідей міндеттер алға қойылды:
- Әдебиеттегі дәстүр мен жаңашылдық ұғымына ғылыми тұрғыдан түсінік беру.
- Абайдың ақындық дәстүрін жалғастырушы Торғай ақындық мектебінің шығармаларындағы үндестікті ғылыми тұрғыдан саралап, түсінік беру;
- Текті Торғай ақындарының көлемді туындыларына тақырыптық-көркемдік тұрғыдан талдау жасап, Абай дәстүрінің әсер-ықпалын көрсету.
Абайдың өзгеге берген нәрі, яғни зерттелуі жұмыстың негізгі нысаны Абай мен Торғай ақындары арасындағы әдеби байланыс пен шығармашылық құндылықтары сабақтастырыла, ғылыми тұрғыда қарастырылады.
Абай және Торғай ақындары шығармаларының үндестігі әдеби-теориялық тұрғыда зерделенді. Дипломдық жұмыста көтерілген мәселелердің ғылыми негізделуі мен шешімін табуында осы тақырыпқа қатысты тікелей еңбек жазған зерттеушілермен қоса М. Қаратаев, З. Қабдолов, З. Ахметов, Ж. Ысмағұлов, Ә. Дербісалин, Н. Келімбетов, А. Байтұрсынов М. Әуезов, Е. Ысмайылов, С. Оспанов, А. Құнанбаев, А. Қалиев, С.Негимов, Н. Бектемісов тағы басқа отандық ғалымдардың еңбектері зерттеу жұмысына әдістемелік бағыт-бағдар ретінде пайдаланылды.
Ғылыми жаңашылдығы және практикалық маңыздылығы: Абайдың әдеби айналасы, ақынмен тікелей қарым-қатынаста болған әдеби орта өкілдері, олармен арадағы рухани байланыс көздері жаңаша пайымдаулар тұрғысынан зерттеу нысанына алынды;
- Абайға әсер еткен әдеби ортаның ықпалы айқындалды. Абай мен аға буын ақындар арасындағы рухани жақындық көздері айқындалды;
- Ақын шәкірттердің әдеби дәстүрді ұстану жолындағы шығармашылық-көркемдік ізденістері Абай мектебінің біртұтас тақырыптық бірлігі аясында қарастырылды. Абай әкелген жаңашылдық олар: айтыс жанрын игерудегі жетістіктері, дәстүрді қолданудағы ерекшеліктері, аударма өнерін дамытудағы шеберліктері, лирика жанрындағы өлеңдер талданып, әдеби талдау жасалды. Абай айналасындағы аударма үлгісінің қарапайым, еркін, нәзиралық түрінен бастап, классикалық деңгейге дейін өскен эволюциялық даму жолдары айқындалды;
- Абай дәстүрін жалғастырушы, рухани байланыс жасаушы Торғай ақындары жайлы мәлімет берілді. Абай шығармаларымен үндес Торғай ақындарының шығармаларына тұңғыш рет ғылыми түсінік берілді. Салыстыра отырып зерттелді.
Зерттеудің нәтижелері абайтану, мұхтартану, шәкәрімтану, торғай ақындық мектебі сияқты іргелі ғылымдарға қатысты зерттеулерге, оқулықтар мен оқу құралдарына ой қоспақ.
Қазіргі ғылыми мәселелерді шешу: Абай мектебі ұғымының теориялық негіздемелері анықталып, түйінді деген мәселелерге назар аударылды. Абайдың дәстүр мен жаңашылдығы туралы көптеген сын мақалаларда сөз етілді. Ол еңбектерде Абай әкелген жаңашылдық, ақын шеберлігі туралы әр түрлі пайымдаулар жазылды. Абай дәстүрін жалғастырушы Торғай ақындарының шығармаларының ерекшелігіне ғылыми талдау жасалды.

1 ҚАЗАҚ ПОЭЗИЯСЫНДАҒЫ ДӘСТҮР МЕН ЖАҢАШЫЛДЫҚ

1.1 Әдебиеттанудағы дәстүр мен жаңашылдық мәселесі

Қазақ әдебиеті тарихында дәстүр және жаңашылдық - өте егіз ұғымдар, олардың ара-жігін дәл басып ажырата білу қиын, өзара шектес құбылыстар. Бірінен-біріне өтетін күй ретінде ғана танимыз. Дәстүр жаңара келіп жаңашылдыққа айналады, жаңашылдық ол өзіне дейінгі түр арқылы түрлене түседі.
Дәстүр дегеніміз бір ұрпақтан келесі ұрпаққа ұдайы ауысып отыратын тарихи тұрғыдан қалыптасқан әлеуметтік нормалар мен принциптер. Дәстүр -

Дипломдық жұмысты көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Дипломдық жұмыс бойынша қысқаша мәлімет

Пән: әдебиет

Жұмыс түрі: дипломдық жұмыс

Осы жұмыстың бағасы:  2800 теңге

курстық жұмыс, дипломдық жұмыс сайты – diplomnik.kz