Материалы

Қазақстанда өзен су ресурстарымен қамтамасыз етілу жағдайы

Қазақстанда сумен  қамтамасыз етілуі

Сумен камтамасыз етілу  бойынша Қазақстан ТМД елдерінің арасында ең соңғы орында, аумақтың меншікті ел мен қамтамасыз етілуі 1км^:-ге 37 мың м³ немесе жылына бір адам басына 6,0 мың м³ тең. Өзендердің көпжылдық, жылдық орташа ағындары (жалпы жер үсті су қорлары) І00.5м³ құрайды, олардың 56,5км³ республика аумағында құралады, іргелес мемлекеттерден 44,0 кмЗ құйылады, соның ішінен Қытай аумағынан - 18,9. Өзбекстаннан -14,6, Ресейден - 7.5, Қырғызстаннан - 3,0км³. Ірі өзендердің басым көпшілігінін ағындары республика аумағынан тыс жерлерде құралады, бұл іргелес мемлекеттерге біршама тәуелді етеді (1-кесте). Мәселен, Іле немесе Ертіс өзендерінің бастаулары ҚХР-да, Шу, Талас өзендерінікі - Қырғызстанда, Орал өзенінің бастауы - Ресей Федерациясында, Сырдария өзенінің су жинаудағы негізгі ағын құраушы бөлігі Өзбекстан мен Қырғызстанда орналасқан.

Су ресурстарын мемлекеттік басқарудың колданыстағы бассейндік қағидатына сәйкес Казакстан аумағында негізгі өзен бассейндерін қамтитып

 (1-кесте) су шаруашылығын баскарудың сегіз (СШБ) су алабы жасалды. Су шаруашылығын баскару (СШБ) жөніндегі су ресурстарының негізгі көлемі (жер үсті ағынының 80% жуығы) Арал-Сырдария. Балқаш-Алакөл және Ертіс су шаруашылығын баскару су алаптары үлесінде.

Жер үсті су қорлары республика аумағы бойынша тым ала-құла бөлінген. оның үстінс жылдар бойынша да, сондай-ақ бір жылдың  ішінде де біршама маусымдық ауықулар бар, олар елдің түпкі аймақтарын сумен әркелкі қамтамасыз етуге себеп болады. Әсіресе су қажет жерлерде су тапшы және таяу келешекте елдің көптеген аймақтарында судың қажеттілігі жергілікті ресурстардан асып кетуі мүмкін. Республиканың климаттық ерекшеліктеріне байланысты жер үсті қабатындағы су көздері ағынының 90% көктем мезгілге сай келеді, оларды жинақтауға қолданыстағы су қоймаларының қуаттары жеткіліксіз. Мәселен, Ертіс су алабы бар Шығыс Қазакстанда елдің су қорларының 35% орналасса және ол 8 су алабының ішіндегі су тапшылығынсыз жалғыз су алабы, ал табиғи ресурстарға бай Орталык Қазақстан тек 3% ғана еншілейді. Өзге аймақтар да едәуір су тапшылығына ұшырап отыр, Атырау, Қызылорда, Батыс Қазақстан облыстары сондай аймақтарға жатады, әсіресе . Маңғыстау облысы суға зәру, бұл облыста тұщы су жоқтың касы.  [3 қосымша]

Өткен ғасырдағы 80-ші жылдардың басында Мемлекеттік гидрологиялық институт және соңғы жылдарда ҚР АШМ су қорлары жөніндегі комитеті жасаған елдегі өзен ағыны көлемдерін салыстырудын сараптық бағалары мынаны айғақтайды, жиырма жылдық кезең аралығында
республиканың    көпжылдық     орташа    өзен   ағыны      жылына – 25 км³- ге

азайды,  негізінен   іргелес    мемлекеттерден    келіп құйылатын өзендер трансшекаралық сулардың кемуі нәтижесінде, сондай-ақ осы жағдай ел аумағында, іргелес мемлекеттердегі өзен аңғарларындағы шаруашылық келісімдерге байланысты болып отыр.

Экономикада пайдалануда мүмкін болатын өзімізде бар су қорларының жиынтық көлемі жылына 43км³-тен аспайды. өйткені судың біршама колемдері (57,5км³) экологиялық, балық шаруашылығы, көлік және энергетика мұктаждарына, су сүзгі мен өзге де шығындар жүйелеріне жұмсалады. Су орташа аз және аз жылдары пайдалануға мүмкін болатын сулар сәйкестігіне карай, 32км³ және 25км³ дейін тартылады. Жылдар бойынша сулылықтың әркелкілігінен республикамызда бар су қорлары 25-тен 43км³ дейін ауытқып отырады. Қазақстан экономикасының кажеттілігімен су қорларын әр жылдарда салыстыру нәтижесі судың республика бойынша да, сондай-ақ аймақтар бойынша да тапшылығын көрсетеді. 1989 жылғы су тұтыну деңгейі кезіндегі су аз жылдардағы су қорларының тапшылығы 7км³ астам мөлшерді құрауы мүмкін. Құрғақшылық жылдары сумен қамтамасыз ету деңгейі шамамен 60%, ал жеке аймақтар бойынша (Орталық Қазақстан) небәрі 5-10% ғана болады, бұл ретте су тапшылығынан негізінен суармалы егіншілік зардап шегеді. Өнеркәсіптік кәсіпорындар іс жүзінде су тапшылығынан зардап шекпейді, көбіне өзендер мен су қоймаларының жағаларына салынған осы кәсіпорындар суды мөлшерсіз көлемде пайдаланады және ластанған суларды ағызады.

Бей-берекет пайдалану және ластау салдарынан су қорлары тапшылытынын ушыға түсуі қоршаған табиғи ортаның азуына, көл және өзен экожүйелерінің құрғауына, халықтың арасында аурулардың тарауына себеп болады.

            Еліміздің        онтүстік    облыстарында ауылшаруашылық өндірісі  үшін пайдаланылатын жерлер және оларды одан ары игерудегі мүмкіндіктер су қорлары қосалкы қорларының шектеулігімен тежеледі. Еліміздің кейбір аймақтарында су қорларының тапшылығы экономиканың кен өндіруші салаларын дамыту үшін табиғи әлеуетті толық іске асыруға мүмкіндік бермейді, олар: мұнайдың, газдың, көмірдін, түсті және қара металдардың аса бай қосалқы қорлары, сондай-ак кейбір қалалар мен өнеркәсіптік кешендер. Қажеттілік пен елде бар судың арасындағы тене-теңсіздік (дисбаланс) әлеуметтік-экономикалық мәселелерді тиімді шешуді, Арал теңізі мен Балқаш көлі бассейндеріндегі экологиялық жағдайды қалыпқа келтіруді тежейді, мемлекетаралық қарым-катынастарға, әсіресе су аз жылдары, қиындықтар туындатады.

Табиғаттың климаттық жағдайларына, экономиканың ахуалына, сондай-ақ жүргізіліп жаткан ұйымдық-құрылымдық өзгерістерге байланысты. Қазақстан

Курстық жұмыс және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Жұмыс түрі: материал (30 - бет)

курстық жұмыс, дипломдық жұмыс сайты – diplomnik.kz