Материалы

Қазақстанның қысқы климаты

1  Қазақстанның қысқы климаты

Қазақстан Республикасының климаттық жағдайының ерекшеліктері актинометрлік және метеорологиялық элементтер айырмашылығынан көрінеді, ол алдымен жыл мерзімі бойынша атмосфераның жер беті қабатындағы жылу мен ылғалдың әр түрлі қатынасынан байқалады. Атмосфераның жер бетіндегі қабатының жылу мен ылғал қатынасының ерекшеліктері күн сәулесінен, тұман түсумен, жер рельефі мен энергия мен заттар алмасуынан туындайды, іштей және сыртта өтетін факторларға да байланысты. Жылу мен ылғалдың қатынасын анықтайтын факторлардың функциялары жылдың маусымдары мен орынға байланысты. Қазақстан Республикасының климаттық жағдайлары мен олардың жыл мерзімімен өзгеруі оның территроияларының табиғи жағдайларының көріну көрсеткіштеріне тәуелді. Жыл мерзімдерінің климаттық жағдайларының сипатын анықтамай оның жыл бойғы табиғи жағдайларының өзгеру ерекщеліктеріннегіздеу мүмкін емес.

          Қазақстан Республикасының қысқы және жазғы мерзімдерде радиациялық, циркуляциялық және метеорологиялық элементтер жақсы кескінделген. Сондықтан климаттық жағдайлардың сипаттауында жыл мерзімдеріне ерекше көңіл бөлінеді.

          Қазақстан территориясында ұзақ уақыт аязды күндердің сақталуы Сібір антициклоны мен оның сілемі ретінде одан бөлініп шыққан Қазақстан антициклонының республика үстінде тарауына байланысты.Сондықтан Қазақстанның оңтүстік-батысымен салыстырғанда,солтүстік-шығысында аязды күндер саны және аяздың сақталу уақыттарының ұзақтығы да көбірек орын алады. Бұл ауданда ауа температурасы - 40°,кейде -57°қа дейін төмендеп тұрады.Жалпы қатты аяздар республика территориясында қараша-наурыз айларының аралығында болады.

          Ауа температурасы -10°с тен төмен болатын күндердің жыл ішіндегі орташа шамасы республиканың солтүстік-шығысында 167 күн, ал оңтүстікте 18-ақ күн болады.Сондай-ақ мұндай шама Қарқаралының оңтүстік-батысы мен Семейдің оңтүстігіне тән.Ал Қарағандының оңтүстік-шығысында,Екібастұздан Павлодарға дейінгі ауданда ауа температурасы -10 тан төмен болатын күндер саны көршілес аудандарға қарағанда аздау. Оның себебі бұл жерге атмосфераның құрамындағы тозаңдар мөлшеріне байланысты.Өйткені ол тозаңдар жамылғы ролін атқарып,жер бетінің түнде қатты сууын бәсеңдетіп отырады.

         Қазақстанның барлық жерінде дерлік жыл сайын 2-7 күн ауа температурасы -20° тан төмен болады.Мұндай аязды күндер республиканың оңтүстігінде негізінен қаңтар-ақпан айларына тура келеді.Жыл ішінде ауаның температурасы -20° тан төмен болатын күндер республиканың солтүстік және орталық аудандарында орта есеппен 50-60, шығысында -80-100ге жетсе,батысы мен оңтүстігінде 2-63 аралығында болады.Қазақстанның ең оңтүстік шетінде 2-10 аспайды.

         Жалпы республика бойынша жыл ішінде 3-19, ал таулы Алтайда 36-55 күн температура -30°тан төмен болады. Мұндай температура Батыс және Оңтүстік Қазақстанда он жыл ішінде 1-8 рет байқалады, ал Оңтүстік Қазақстан және Жамбыл облыстарында 1960-1970 жылдар аралығында бір рет те болған жоқ.Қазақстанның солтүстігі мен орталығында және батыс,оңтүстік аудандарының кейбір жерлерінде жыл ішінде -35 тан төмен аяз 1-19 күн байқалады.

Температура -40°тан төмен болатын қатты суық республика бойынша 1-11 күннен аспайды.

        -10°тан не одан төмен аязды күндердің ұзақтығы ендік бойынша таралмайтынына салқын ауаның солтүстіктен Маңғышылақ түбегіне, Жезқазғанның үстімен Қызылордаға,Бетпақдаланың үстімен Мойынқұмға таралады.Сонымен қатар жазықтықта оның ішінде тау жоталарының аралығында ауаның ұялап қалатын ой-шұқырларында аяздың ұзақтығы көп болса,ал жел соғып тұратын тау аңғарлары мен беткейлерінде аяз ұзаққа созылмайды.Қарағанды-Екібастұз маңында ауаның тозаңдануы аяздың аз сақталуына себепкер болады.

          Қысқы мерзім –жылдың ең суық уақыты. Қысқы мерзімнің ұзақтығы өзге де мезгілдер секілді әр түрлі аумақтарда әр алуан, ол радиациялық режимге, айналым процестері мен метеорологиялық элементтерге тәуелді. Қыстың басты белгілердің бірі ауа температурасының оң мәңдерінің 0°-тан өтіп, тұрақты қар жамылғысының түсуі. Тұрақты қар жамылғысы желтоқсанда  да түседі, ал оңтүстік жоталарына қар көп тоқтамайды. Солтүстігі мен биік тауларда қар жамылғысы сақталады. Қыста күннің биіктігі горизонтта жоғары болмайды, күннің ұзақ емес, ашық күн аз болады.

          Ашық күн батыстан щығысқа қарай көшеді. Шығыста ашық ккүн айына  15-20 күн болса, батыста  7-15 күн. Тұманды, бұлтты күндер батыста айына  5-10 күнге созылса, шығыста 3-күнге дейін қысқарады. Тұманды күндер әсіресе қыста көп болады. Солтүстік пен батыста тұманды күндер қайталануы орта есеппен жылына  25-40 күнге жетеді. Оңтүстікте тұманды күндер өте көп емес, таулы аймақтарда айдың 25-күні  тұманды болады. Қысқа тән қасиеттің бірі азия антициклонның батыстан сілемдері қалыптасады, онымен температураның төмендеуіне байланысты болады. Бұл ашық күндері жазық территорияларда радиациялық тұмандар мен ұзақ температуралық өзгерістерге әкеледі. Бұл әсіресе таулы аумақтарда жақсы байқалады. Солтүстікте қыс суық және ұзақ, орта бөлікт-қалыпты-суық, оңтүстікте –жылы қыс өтеді. Қазақстан Республикасының солтүстік-шығысында жыл сайын 45°-ке дейінге, оңтүстігінде 30-35°-ке дейін суық түседі. Қыста тау етегімен тауларда ауа темперетурасы биіктік өскен сайын көтеріле береді. Бірақ тау шұңқырлары мен тар алқаптарында өте төмен температура, мұнда қаңтардағы орташа айлық    t-27°. Аязды күндер көбінесе ашық болады. Қыста жылы ауа массасының ауысуы орташа тәуліктік t-ның үлкен өзгерістеріне әкеліп отырады. Қаңтарда t-ның ± 6° өзгерісі барлық күндердің  20-25% құрайды. Температураның  тәуліктік ауытқуы көбінесе 4-12° аралығында, әсіресе Қазақстанның оңтүстік –шығысында олар 16-20°-тең.

       Ауаның тез өзгеруі қыстың басы немесе аяғында келетін оңтүстік циклондарына байланысты. Мұндай кезде тау етектері

Курстық жұмыс және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Жұмыс түрі: материал (30 - бет)

курстық жұмыс, дипломдық жұмыс сайты – diplomnik.kz