Материалы

60-70 жылдарда ішкі монолог тәсілінің қолданылуы

      М.Жұмабаевтың «Шолпанның күнәсі» әңгімесі мен Ж.Аймауытовтың «Ақбілек» романындағы ішкі монологтың, оның тереңдеген түрі ой ағысы тәсілінің ең алдымен көрінуі, содан соң олардың берілуі формаларының жаңашылдығы, өзіндік ізденістің байлығы біздің төл әдебиетіміздің үлкен табысы дер едік. Осы шығармалардағы ішкі монолог тәсілінің тереңдеген, күрделенген түрі — төл әдебиетімізде бұрын-соңды болмаған, тіпті тәжірибе жүзінде де бой көрінуі ұлттың прозаның сол кезеңде-ақ өскендігін, өркениетті елдердікіндей көркемдік дәрежесінің жоғары екендігін көрсетеді.

Ал ішкі монолог тәсілінің әдеби процесте қалай дамып, дәстүр жалғастыруда қандай дәнекерлік жасағанын, ішкі монолог тәсілінің берілу формаларының ерекшеліктері т.б. секілді келелі мәселелер М.Әуезовтің алғашқы әңгімелері («Қорғансыздың күні», «Қаралы сұлу») мен «Абай жолы» роман-эпопеясындағы ішкі монолог, оның ерекшеліктері мен дамуындағы творчестволық ізденістері. Бұдан көңілге түйгеніміз — М.Әуезовтің таза психологиялық көркем прозаның классикалық үлгісін жасап, шынайы шеберлікке жеткендігі.

Ол өзіне дейінгі бүкіл әдеби дәстүрді терең меңгеріп, оларды ұлттық ойлау жүйесінде жаңарта қорыту арқылы шығармашылық даралыққа ие болып, өзіндік стиль қалыптастырған жазушы.

М.Әуезов қол жеткізген осынау көркемдік көкжиек М.Жұмабаев, Ж.Аймауытовтың тікелей әсері болса, 60 жылдары әдебиетке келген кейінгі толқын (Ә. Кекілбаев, О. Бөкеев, М. Мағауин, Т. Әбдіков,                        Д. Исабеков т.б.) Әуезов шығармаларын оқу арқылы өз шеберліктерін шыңдады. Ал, осы екі аралықтағы рухани жалғастық — Ә.Нұрпейісовтің туындыларымен тамырласып жатыр.

Мұның бәрі қазіргі қазақ прозасындағы көркемдік тәсілдер мен образдардың жаңару процесінің, өсу эволюциясының және жаңа творчестволық күш-қуатпен, тың творчестволық ізденістермен толығып жатқандығының куәсі.

Алпысыншы жылдары әлем әдебиетімен қоса бүкіл ұлттық әдебиеттер жаңаша көзқарас барысында, әдеби процестің жалпы іштей ширығу, есею, кемелдену заңдылығымен мейлінше орайлас дамығаны белгілі. Осы кезеңде әдебиетке келген жазушылар эпикалық стильді дамытуда басты рөл атқаратын психологиялық шығармаға біржола бет бұрады. Олар өз шығармаларында ішкі монолог тәсілі өзге де көркемдік бейнелеу құралдарымен өзара сабақтаса, тоғыса көрінгенде ғана көркемдік шеберлікке жететіндіктерін көрсетті. Атап айтсақ, Ә.Кекілбаев творчествосына түс көру, философиялық ой-толғамдар, ой ағысы, психологиялық талдау, бір сөзбен айтқанда аналитикалық психологизм тән болса, О.Бөкеев сана айтысын, ішкі диалогты, лирикалық толғауды пір тұтады, ал М. Мағауин болса кейіпкердің ішкі рухани әлеміндегі сезімдік психологиялық құбылысты әрбір деталіне дейін тәмпіштеп жазудан гөрі оқушы интелектісіне сенген «жасырын психологизмге» (скрытый психологизм) жиі жүгінеді.

Мұның бәрі ішкі монолог тәсілінің көркемдік қызметі тек өзге де бейнелеу құралдарымен бірлесе, сабақтаса көрінгенде ғана жүзеге асатындығын көрсетеді. Тегінде қандай да бір тәсіл болмасын жеке-дара тұрғанда ешқандай роль атқара алмайды.

Сана жүмысын негізге алған қазақ прозасында бүрын-соңды байқала қоймаған жанрлық ерекшеліктер де көріне бастады. Мәселен, Ә.Кекілбаевтың «Аңыздың ақыры» — роман-монолог, ал «Үркері» мен «Елең-алаң» дилогиясы — ой ағысы, Ә.Нұршайықовтың «Ақиқат пен аңызы» роман-диалог, Т.Әбд

Курстық жұмыс және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Жұмыс түрі: материал (30 - бет)

курстық жұмыс, дипломдық жұмыс сайты – diplomnik.kz