Материалы

Типтес лексикографиялық мәселелерді шешу тарихы

      В.В.Морковкин лексикография тарихының екінші тармағы ретінде типтік сипатты лексикографиялық мәселелердің қарастырылып, шешілу тарихын, атап айтқанда, сөзтізбенің құрамы, атау сөздердің сипаты, грамматикалық сипаттама, түсіндірме тәсілдері, дәйектеме материалдардың түрлері мен құрамы тәрізді  сөздіктің құрылымына қатысты жағдайлардың тарихи кезеңдегі жекелеген сөздіктер мен ғылыми-теориялық еңбектердегі қарастырылуын атайды. Аталған мәселелге байланысты жазылған ғылыми-теориялық еңбектер қатарына Ш.Ш.Сарыбаевтың «Проблемы казахской региональной лексикографии» [43], К.Ш.Хұсайынның «Радлов и казахский язык» [72], М.Малбақовтың «Қазақ лексикографиясының тарихы» атты еңбегін [49] жатқызуға болады. Ш.Ш.Сарыбаев зерттеуінде диалектологиялық сөздіктердегі лексикографиялау ұстанымдары, сөзтізбе мен сөздік мақала құрылымы мәселелері талданады. К.Ш.Хұсайын еңбегінде сөздіктердегі типология мәселесі, В.В.Радлов сөздігінің қазақ лексикографиясындағы орны сөз болады. М.Малбақов зерттеуінде қазан төңкерісіне дейінгі қазақ сөздіктерінің құрылымдық элементтері, атап айтқанда, сөзтізбе құрамы мен сөздік мақала құрылымы, атау сөз тұлғасы, негізгі сөздік тұлға мәселесі, фонетикалық және грамматикалық сипаттама, параметрлік құрылымдар талданады. Қазан төңкерісіне дейінгі сөздіктерде қамтылған лексика-семантикалық топтар құрамы баяндалады. Б.Атабайдың «Л.Будагов сөздігіндегі қазақ сөздері» атты еңбегінде В.В.Радлов, Л.Будагов, Н.И.Ильминский сөздіктеріндегі сөзтізбе құрамы мен сөздік мақала құрылымы, фонетикалық және грамматикалық сипаттамалары, лексика-семантикалық сөз топтары қарастырылады [50].

Қазақ лексикографияcын теориялық тұрғыдан зерттеуді бастаудың қажеттілігі туралы мәселе күн тәртібіне 1960-жылдары қойылған еді. К.Аханов өзінің «Қазақ лексикографиясы туралы ойлар» атты мақаласында алғаш рет лексикография  бойынша әлі күнге бір де бір диссертация не монографиялық еңбектің жазылмағанын өкінішпен айтқан еді [73]. 1970-жылдары осы мәселені Ш.Ш.Сарыбаев көтерсе,  XX ғасырдың аяғында Ә.Қайдар, Ш.Сарыбаев, Ө.Айтбайұлы қазақ тілінің лексикографиясы туралы айта отырып‚ «бұл саладағы кенже қалып, әлі де зерттелмей келе жатқан проблема - лексикография теориясы» - деген қорытынды жасайды.

Лексикографияның жалпы құрылымдық мәселелерінің зерттелуіне келер болсақ, қазақ  сөздіктері хақында XX ғасырдың ортасында алғашқылардың бірі болып ғылыми мақала жазған ғалым - І.К.Кеңесбаев [74‚ 1-4]. Мақалада 1953 жылдан бастап құрастырыла бастаған түсіндірме сөздік туралы, оның құрылымы жайлы сөз болады.

1973 жылы Ш.Ш.Сарыбаев «Қазақ аймақтық лексикографиясының мәселелері» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғады [43]. Бұл қазақ лексикографиясы бойынша қорғалып отырған тұңғыш докторлық диссертация еді. Зерттеу аймақтық лексикография мәселелеріне арналғанымен‚ онда жалпы лексикографияның да бірқатар мәселелері сөз болады. Атап айтқанда‚ еңбекте лексикографияның жіктемесі жасалады. Ғалым оны әдеби және бейәдеби деп аталатын екі түрге жіктейді.

Қазақ лексикографиясы тақырыбында, әсіресе түсіндірме сөздік бойынша көптеген ғылыми мақалалар жазған ғалым – о

Курстық жұмыстарға және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Жұмыс түрі: материал (30 - бет)

курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар сайты – diplomnik.kz