Яндекс - іздеу
Кіру формасы
МатериалыДастандарындағы фольклорлық сипаттар мен авторлық, реалистік көркем шешімдерБазар жыраудың жалпы саны 19 дастаны болған деген әңгіме бар. Алайда қазір қолымызда бары 5-6-ы ғана. Енді осы дастандардағы Базар жырау келтірген фольклорлық сипаттар мен авторлық, реалистік көркем шешімдерге келейік. Базар жырау «Айна-тарақ» дастанының соңында: Өлеңге осы сөзді айналдыр деп, Өтінді үлкен-кіші, қатар-құрбы, Сол жерде ертегіні еттім дастан Толтырған уақытым еді отыз бірді,- деп жырлайды (12). Осы шумақта маңызды екі дерек бар. Оның біріншісі - Базар жыраудың 31-дегі шағы, яғни дастанның дүниеге келген уақыты 1872-73 жылдар болуы. Демек ХІХ ғасырдың соңғы ширегіндегі Сыр өңірінің әдебиет дәстүрінен «Айна-тарақ» дастаны арқылы хабар ала алатынымыз ақиқат. Екінші дерек, «Айна-тарақ» дастанының мазмұны ел арасына ерте тараған, дастанның басында айтылатындай Әзіреті Әбу Жүсіптің заманынан бері келе жатқан ертегіден алынған. Ел аузында ертеден айтылып келе жатқан дін, жаратылыс құпиялары, жаратушы құдай, жын-пері, шайтан т.б. жөніндегі ертегілерді, аңыз-әңгімелерді қиссаға, дастанға айналдыру қазақ әдебиеті тәжірибесінде ХІХ ғасырдың орта тұсынан басталса, Базар жыраудың «Айна-тарақ» дастаны - осы бағыттағы алғашқы туындыларының бірі. «Айна-тарақтың» бір артықшылығы әдебиетіміздің Кеңес дәуіріне дейінгі уақыттағы басқа шығармаларға қарағанда тілінің араб-парсы сөздерімен көп шұбарланбай таза сақталып келуі. Жалпы тіл тазалығы - Базар жырау мұрасына тән ең басты ерекшеліктердің бірі. «Айна-тарақтың» сюжеттік желісі атақты бай балаларының - ағайынды үш жігіттің хан қызына ғашықтығы туралы айтуға құрылған. Дастан желісіндегі сюжет шағын, қарапайым. Ағайынды үш жігіт бір-біріне білдірмесе де хан қызына өлердей ғашық. Үшеуі де Бұхар қаласына сауда жасап, мал сатып қайтуға аттанады. Кетерінде оңашалап қызға жолығып, қандай сыйлық әкеп береміз деп сұрайды. Қызға бір-біріне білдірмей көңілін білдіреді, ғашықтығын айтады. Қыз да үшеуінің көңілін қалдырмай, аман-есен оралыңдар, сосын көрерміз деген сыңайда жігіттерді аттандырып салады. Үш жігіттің үлкеніне кілем, ортаншысына айна, кішісіне тарақ әкелуді тапсырады. Бұхарға барып, басқа шаруаларын бітіргеннен кейін әдейілеп қыздың өтінішін орындауға кіріседі. Үлкені таңдап жүріп кілемді 1000 ділдаға, ортаншысы айнаны 2000 ділдаға, кішісі тарақты 3000 ділдаға сатып алады. Бұл заттардың осыншама қымбат бағалануы иелерінің айтуы бойынша, олардың тегін, жай заттар еместігі, сиқыр бары себепшілігінен деп жырланады. Кілем - айшылық алыс жерлерге лезде жеткізетін ұшқыш кілем, айна - дүниенің төрт бұрышын түгел көрсете алатын құдіретті айна, тарақ - өлген адамды тірілтетін сиқырлы тарақ. Ауылға аттанар алдында қызға алған сыйлықтарын сынап көрмек мақсатпен айнаны қолға алып қарағанда, ауылдағы қорымға жиналып, өлік шығарып жатқан жерлестерін көреді, арулап көмгелі жатқаны ханның қызы - ғашықтары болып шығады. Дереу жету үшін ұшқыш кілемнің сиқырын пайдаланып, 2-3 сағат дегенде елге жетеді. Тарақты төсіне қойғанда өлген қыз тіріледі. Үш жігіт қызға таласу барысында өз заттарының артықшылығын бір-бірінен асыра айтып, қанша дауласқанымен бір мәмілеге келе алмайды. Қызға ғашық үшеуінің дауын шешу
Курстық жұмыстарға және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз
Жұмыс түрі: материал (30 - бет) курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар сайты – diplomnik.kz |