Қазақстанның таулы аймақтарының климатын қалыптастырушы факторлар

2.1. Таулы аймақтарының климатының биіктік белдеулікке    байланысты өзгешелігі.

                                 Алтай таулы өлкесі.

         Алтайдың тау құрылыстары Қазақстан жеріне оңтүстік –батыс бөлігі кіреді. Алтай солтүстік және солтүстік-батысында Кузнецк Алатауымен, Салаир баурайымен және Батыс Сібір жазығымен шектеседі де, оның биіктігі 300-500 м тік сызықты опырықты кертпешпен бөлінген. Алтай солтүстік –шығыста Батыс Саянмен жалғасады. Алтай сілемдері батыста Ертіс маңы ойпаңына түседі. Алтайдың оңтүстік шекарасы Оңтүстік Алтай мен Зайсан депрессиясы арасындағы тектоникалық жарықпен белгіленеді. Оңтүстік шығыста, Табын-Богдо-Ола тау сілемі етегінде Алтай Монғолия Алтайымен шектеседі.

         Алтай солтүстік ендіктің 48 және 52°-ы арасында жатыр. Орографиялық жағынан Алтайды әдетте беске бөлінеді: 1) Оңтүстік; 2) Шығыс; 3) Орталық; 4) Солтүстік –Батыс және 5) Солтүстік –Шығыс.

       Оңтүстік Алтайға ірі жоталар кіреді: Оңтүстік Алтай, Күршім, Тарбағатай, Сарымсақты, Нарым.  Оңтүстік Алтай солтүстік Бұқтырма өзені мен оңтүстікте Қара Ертіс өзенінің аралығында жатыр. Күршім мен Азутау жоталарының арасында Қара Ертіс бассейніне жататын Марқакөл көлі орналасқан. Оңтүстік Алтай жоталарының биіктігі батыс бөлігінде 1200-2000 м-ге жетеді (Нарым жотасы); шығысқа қарай жоталар біртіндеп 3871 м биіктікке дейін көтеріледі. Оңтүстік Алтай мен Монғол Алтайы түйіскен жерде биіктігі 4355 м Табын-Богдо-Ола тау торабы жатыр. Оңтүстік Алтай аз тілімделген, қиын өткелді асулары көп, солтүстік беткейлері құлама жатыр, оған қарағанда оңтүстік беткейлері біршама жайпауыт болып келеді.

      Шығыс Алтай Табын –Богдо –Оладан гөрі солтүстікке таман орналасқан, көбінесе солтүстік солтүстік-батыс бағытқа қарай созылып жатқан биік таулурдан құралған (3000-4356 м ). Шығыс Алтайға Сайлюгем, Чихачев және Шаншал жоталары жатады.

       Орталық Алтайға екі тау тізбегі кіреді. Оңтүстік тізбек Оңтүстік Чуя,Катунь сияқты биік жоталардан және одан гөрі аласалау Листвияга жотасынан тұрады. Солтүстік тізбек Катунь өзені аңғарынан батысқа ала Теректі жотасына өтетін Солтүстік Чуя жотасынан басталады.

        Алтайдың ең үлкен биіктері Орталық Алтайда, Катунь жотасында шоғырланған, онда меридианды жал түріндегі екі шыңы бар Белуха тауы орналасқан. Шыңдардың ең биік жерлері – 4506 м.

        Оңтүстік –Чуя  жотасының биіктігі 3960 м, ал Солтүстік Чуяныкі -4173 м-ге жетеді. Жоталар батысқа қарай аласарады. Холзунның биіктігі – 2600 м-ге дейін. Көптеген жоталар қар жатқан бегіден жоғары көтеріледі және қазіргі мұз басу бар.жоталардың араларында тау аралық ойыстар-Уймон, Абай, Қурай, Чуя және Укок үстірті ораласқан. Оладың бәрі өзен аңғарларымен тілімделген.

        Солтүстік –Батыс Алтай Орталық Алтайдың Теректі және Листвяга жоталарынан желпеуіш тәрізді тарайтын биіктігі орташа жоталардан тұрады.

Солтүстік –Батыс Алтайдың көптеген жоталарының биіктіктері орманның жоғарғы шекарасынан төмен, сондықтан олардың басын сібір тайгасы жауып жатыр. Олар батыс және солтүстік –батысқа қарай біртіндеп аласарады да , Батыс Сібірдің көрші жазықтарына өтіп кетеді.

         Ертіс өзенінің сол жағалауында қалба жотасы орналасқан, оның ең биік нүктесі Сары шоқы тауы 1658м. Қалба жотасы Алтайдың табиғи жалғасы болып есептеледі. Қалба жотасы Батысында Қазақтың қатпарлы өлкесімен жалғасып келеді. Оның төбелері жұмырланған және беткейлері өте тілімделген.

        Солтүстік –шығыс Алтай оңтүстігінде Солтүстік Чуя мен Теректі жоталарының, шығыста Шапшалдың, солтүстікте Салаир бұйраты мен Кузнецк Алатауының аралығында орналасқан. Чихачев жотасынан солтүстік –батысқа қарай 3412 м-ге дейін биіктіктері бар Қурай жотасы және онан әрі Айқұлақ басталады. Катунь өзені мен Телецк көлінің арасындағы кеңістікті алып жатқан аласа жоталар (2500-2700 м-ге дейін) Айқұлақ жотасынан желпуіш тәрізді болып кетіп жатыр. Телецк көлінен шығысқа қарай меридиан бағытымен Горбу (Корбу), оның ар жағында Абакан жоталары созылып жатыр.

        Батыс Алтайдың рельефі алуан түрлі келеді. Жоталардың шығыс бөлігі қатты тілімделген және шыңдарын мәңгі қар мен мұздықтар жауып жатқан биік таулы болып келеді. Сондықтан да бұлардың көпшілігі ақ

Курстық жұмыс және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Жұмыс түрі: материал (30 - бет)

курстық жұмыс, дипломдық жұмыс сайты – diplomnik.kz