Қазақстан  табиғатын зерттеудің жалпы жағдайы мен идеялардың сабақтастығы

1. Қазақстан  табиғатын зерттеудің жалпы жағдайы мен идеялардың сабақтастығы.

         География ғылымының тарихы өткендегі белгілі бір фактілердің жіпке тізгендей жинаудан гөрі қазіргі кезең үшін, болашақ үшін көкестесті маңызы бар зерттеулердің, идеяларды және жетістіктерді іздеп тауып, жан-жақты ғылыми талдау жасауды өзінің басты мақсаты деп санайды. Өйткені географиялық идеяларды зерттегенде олардың бір тарихи дәуірде, нақтылы тарихи жағдайларға байланысты туғанын есепке алып, кейінгі кезеңдермен сабақтастыра қарауды естен шығармау керек.

         Физикалық географияның дамуына қарай идеялардың да мазмұны өзгеріп, олар жаңа қырынан танылады. Сондықтан ғылымды тарихи тұрғыдан зерттеушілер бұрынғы ізденістерді оқтын-оқтын әшейін қайталап қоймайды, ертеден мәлім документтерді белгілі бір ғылыми мақсатпен пайдалана отырып, өткенге жаңа мәселелер қояды. Міне, сөйтіп жаңадан алынған нәтиже бұрын істелген істі құр қайталау емес, оның жаңа қырларын, ғылымды дамытудың соны заңдылықтарын ашу болып табылады.

         Ф. Энгельс 19 ғасырдың аяқ шенінде жасаған ғалымдардың ойларын талдау жасай келіп, әр дәуірдегі, яғни соның ішінде біздің дәуіріміздегі де теориялық ойлау түрліше уақытта әр түрге өзгеріп тұратын, сонымен бірге мазмұны да өзгеріске ұшырайтын тарихи құбылыс екенін атап көрсеткен.

         Физикалық-географиялық теориялық ойлаудың қандай тарихи түрде, қалай және қашан пайда болатынын, сондай-ақ қоғамдық сананың діни, философиялық дүниетанымға мүлде үйлеспейтін айрықша түрі ретінде физикалық-географиялық ғылымның қалыптасуын анықтау-осы ғылым тарихының міндеті. Алайда бұл міндет әлі күнге дейін толық шешіліп келе жатқан жоқ.

         Зерттеу объектілердің табиғаты туралы идеялар мен тұжырымдардың тууы мен дамып өрбуі жөніндегі мәселе бойынша марксизм принципі шешім ұсынады, физикалық-географиялық идеялар адамның табиғат күштерін игеруге және қоршаған дүниені қайта өзгертуге бағытталған материалдық-практикалық қызметі негізінде дамиды. Сөйтіп, адам тек өзін ғана емес, сонымен бірге өзінің сана-сезімін де түбірімен өзгертеді.

         Қоғам дамуының барысында, бір жағынан, жаңа идеялар мен теориялардың, екінші жағынан, олардың бұрынғы мазмұнының арасында қайшылық туады да, осы негізде физикалық-географиялық қағидалар өрбіп қанат жаяды. Бұл жерде, әлбетте сөз шын мәнісінде даму, яғни идеялардың сабақтастығы жайында болып отыр.

         Осы заманғы географиялық идеялардың түп тамыры тым әріде, ежелгі ғылымда, сондай-ақ халықтың ғасырлар бойғы тәжірибесінде жатқаны баршаға аян.

         Ежелгі грек оқымыстыларының бізге жеткен шығармалары көптеген физикалық-географиялық идеялардың сонау антикалық дәуірдің өзінде-ақ қалыптасқанын дәлелдейді. Зерттеушілердің әрбір жаңа ұрпағы ұдайы молайып, кемелденіп отыратын адамзаттың тарихына зер салсаңыз да, сол тарихтың қайнар көзі антикалық заманнан басталатынын көреміз.

         Ғылым тарихын зерттеушілер географиялық зоналарға бөлудің алғашқы тәжірибелері ежелгі грек әдебиетінде кездесетінін айтады. Ежелгі схемалардың саны әр авторда әр түрлі болып келеді. Гректер климаттық зоналардың схемаларын жасап, олар сол қалпында птоломейдің шығармаларына енген. Бірақ ол заманда табиғат құбылыстарына нақты көзқарас қалыптаса қоймаған-ды. Адамдар өздері көзбен көріп бақылағандарынан, оймен тұспалдағандарынан, аңыздардан түрліше жорамал жасады.

         Ежелгі адамның қарадүрсін географиялық ұғымы мен қазіргі ең жаңа ғылыми түсініктердің айырмашылығы жер мен көктей. Солай бола тұрса да географиялық танымның кереғар осы екі полюсінің арасында бірегей сабақтастық бар екені даусыз.

         Қазақстан табиғаты туралы физикалық-географиялық идеялар мен тұжырымдар да даңғыл жолмен сымға тартқандай түп-түзу өрбіген жоқ. Олар да даму барысында талай-талай қайшылықтарға тап болды, бірде қарыштап аспанға шықса, бірде құлдырап жерге түсті. Толып жатқан пікір таластары туды, неше түрлі болжамдар мен тұспалдар, тұжырымдар мен теориялар дай-дай болып күрделі тартысқа түсті. Соның нәтижесінде бірте-бірте шындыққа көз жете бастады.

         Қазақстан жерінің табиғаты туралы ғылыми білімнің қалыптасу барысында адамның практикалық

Курстық жұмыстарға және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Жұмыс түрі: материал (30 - бет)

курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар сайты – diplomnik.kz