Күрішті көшеттеп өсіру сапа көрсеткішіне әсері

3.2. Күрішті көшеттеп өсіру сапа көрсеткішіне әсері.

         Қызылорда облысы негізгі күріш өсіретін аймаққа жатады, мұнда осы дақылдың 80 пайызға жуық көлемі орналасқан.

         Қазіргі кезде күріштің бастапқы тұқым шаруашылығында іріктеп алынған әр өсімдіктің дәндері жеке мөлтекке себілетін содан кейін жинау алдында өзгеше, нашар дамыған, тіршілік кезеңі бойынша стандарттан ауытқитын, аурулармен зақымдануға, төгілуге және жығылуға бейім семьяларды жарамсыздандыратын технология қолданылады. Ең тәуір, біркелкі семьялар біріктіріледі де, тұқымы көбейту питомнигін, сосын суперэлитаны себуге пайдаланылады. Алайда, бұл әдіспен өсімдікті іріктеп алу қол жұмысын көп қажет етеді, сонымен қатар тамырымен алынған өсімдіктерді тасымалдау және сақтау кезінде де қолайсыздық туғызады.

         Күрішті дәстүрлі әдіспен өсіргенде су деңгейін ұстап тұру үшін егістікті суға бастыру кезінде су ағынымен дәндердің бір мөлтектен екінші мөлтекке жылжуы болмай тұрмайды. Сонымен қатар топырақта өткен жылдардан қалып сақталып қызыл дәнді күріш түрлері көктеп шығуы ықтимал, осының салдарынан күріштің тұқым шаруашылығының сенімділігі мен нәтижелілігі төмендейді. Егістік жағдайда да элиталық өсімдіктер дәнін құрғаққа сеуіп өсіргенде тұқымның 50-70 пайызға дейіні шықпай өліп қалуына байланысты көбею коэфициенті өте төмен болатыны тәжірибеден белгілі.

         Тұқымды үнемді және ыңғайлы пайдалануға күрішті көшеттеп өсіру қолайлы ықпал жасайды. Көшеттеп өсіру қолайлы ықпал жасайды. Көшеттеп өсіру практикасына арнаулы учаскелер немесе жылыжайларда өсірілген күріш көшеттерін алдын-ала дайындап, суға бастырылған атызға отырғызу жатады. Күрішті көшеттеп егу әдісімен өсіру үшін жоғары сапалы, ауруға шалдықпаған көшет алу қажет.

         Көшеттеп өсірудің бірқатар артықшылықтары бар. Атап айтқанда, тұқым питомниктерге ерте мерзімде себілетіндіктен тіршілік кезеңін ұтымды пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, мықты, ауруға шалдықпаған, қолайсыз жағдайларға төзімді өсімдіктер өсіру арқылы, олардың жас кезінде қауіпті болып келетін аурулар мен зиянкестерден тиімді сақтануға болады. Көшеттеп еккенде күріш егістігін күтіп-баптауға жақсы жағдай жасалады.

         Біз күрішті көшеттеп өсіруді қолданып «бүтін масағымен» себу әдісін әзірледік. Осы әдіс бойынша тәжірибе жүргізіп, онда егістік жағдайда әдеттегідейтолық өсімдік емес, тек оның бас масағы іріктеліп алынды, содан кейін олар лабораториялық талдаудан өткізілді. Алынған сортқа тән масақтар күріш көшеттерін өсіруге арналған ыдыстарда өсірілді. Ыдыстардағы алдын ала дайындалған тұздылығы төмен топырақ пен шіріген көңнің тұратын субстратқа масақтар пластикалық беттермен бөлінген жеке секцияларға орналастырылып, үсті жұқалап топырақпен жабылды. Дәндер көктеп шыққаннан кейін көшеттерді шынықтыру мақсатында ауық-ауық ашық ауаға шығарылып отырылды. (К.Бәкірұлы, А.Ибрашева мәліметтері).

         Көшеттер бөлме температурасында өсірілді, суару үшін кәдімгі су құбырының суы пайдаланылды.

         Көшет одан әрі өсіру жағдайына бейімделу үшін отырғызудан бірнеше күн бұрын ыдыста тұрған күйі атыз шетіне суға орналастырылды. Содан кейін ұзындығы 5 м, қатар аралығы 30 см қатарларға бір масақтан шыққан көшеттер ара қашықтығы 15 см ұяларға 2 өсімдіктен отырғызылды.

         Өсіп-өну кезінде егістікті күтіп-баптау, фенологияқ бақылау, лабораториялық жағдайда өсімдіктің өнімділік элементтерін салыстырмалы түрде зерттеу үшін өсімдіктерді іріктеп алу жұмыстары жүргізілді.

         Көшеттеп егу әдісімен өсірілген күріштің Маржан сорты өсімдіктерін биометриялық талдау мәліметтері, 2003 ж.

         Зерттеу нәтижелері бойынша ұсынылып оытрған күрішті көбейту әдісі қолданылып жүрген әдіспен салыстырғанда өсіп-өну кезеңін 19 күнге қысқартатыннын көрсетті.

         Дәстүрлі әдіспен сепкенде дәндердің егістік шығымдылығы 21-25% шамасында болды, ал масақпен егу және көшеттеп өсіру әдістерін қолданғанда лабораториялық-егістік жағдайларға дәндердің көктегіштігі орташа 85%  құрап, көшеттерді отырғызғаннан кейінгі шығын 10-15 пайыздан аспады.

Өнімділік элементтерін салыстырмалы түрде зерттеу масақпен сеуіп көшеттеп өсіру әдісін қолданғанда оң нәтижелер алуға болатынын көрсетті.

         Кестеде көрсетілгендей

Курстық жұмыстарға және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Жұмыс түрі: материал (30 - бет)

курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар сайты – diplomnik.kz