Сайт мәзірі

Біз вконтактедеміз

Яндекс - іздеу

Кіру формасы

Қиыса байланысқан сөз тіркестері

     Бір сөздің қайталануы арқылы қиыса байланысқан сөз тіркестері негізінде бастауыш пен баяндауыш арасында болады. Олар қолданылу ерекшелігіне қарай әр түрлі жақтарда жәие дара, көпше түрде бола береді. Әсіресе мұндай кезде олардың қай сөз таптарынан болу жағы ерекше қызмет атқарады. Біз олардың кай сөз таптарынан болуына қарай былай топ көрсетеміз.

1. Зат есім мен зат есім арқылы: Қиыса байланысқан зат есімді сөз тіркестерінің бастауышы көбіне нольдік, тәуелдік формадағы зат есімдер болады.

а) Бастауышы нольдік формада келуі: Тегі Енесей Енесей ғана бола
алса керек (Ғ.Мүсірепов). Малсыз күй күй болмайды. (М.Қамбаров).
Бәйгесіз той той ма? (М.Қаназов). Жақсы жерге түскен келін келін,
жаман жерге түскен келін келсап дейді ғой қазақ («Қазақ әдебиеті).

ә) Бастауышы тәуелді формада келуі: қарғыс атқан басы да бас емес, қолы да қол емес (Ә.Нүрпейісов). Әйтпесе, жаңағы «Королева Маргоны» саудалап жүрген адамдардың ісі іс пе? (Жүлдыз). -Не айтайын, шырағым, не айтайын... - дегеннен басқа Күңше де еш нәрсе айта алмады. Уәдеміз -уәде (Ғ.Мүсірепов).

б) Кейде бастауышы көмекші сөздердің қосарлануы арқылы келе
береді. Мысалы: Күнә, екені күнә, бірақ қылмыс емес (Д.Досжанов).

 

Бір сөздің қайталануы арқылы жасалған сөз тіркестерінің баяндауыштары да тек сол сөздер болуы тиіс. Бірақ баяндауыш болатын ондай сөздер тек бастауыш сияқты тұлғада дакле береді, кейде бастауыш жеке-дара болғанымен сол сөздің қайталану арқылы жасалған баяндауыш таза күйінде немесе ондай сөздерге түрлі көмекші етістіктердің де тіркесі арқылыкеле береді. Оны жоғарыдағы мысалдардың баяндауыштары дәлелді түрде көрсетсе керек.

  1. Сын есім мен сын есімнің тіркесі. а) Тәуірі-тәуір (М.Қаназов).
    Қызылы-қызыл,  жасылы-жасыл болып кесіліп жатыр (Д.Досданов).
    Бетінің қызыл күреңденгені қызыл күреңденген бе? (Қазақ әдебиеті).
  2. Есімдік пен есімдік тіркесі. Өзгесі өзге еді, бүгінгі қылығын не
    деп дәріптейді (М.Сқақаов). Басқасы басқа, ал, Әбекеңді ойландырған
    қатаң сөгіс те емес, ақшаның табылуы да емес, тіпті басқа нәрсе, сол
    сейфке ақшаның баруы еді. («Беласқан»).

Менікі де менікі.

Сенікі де менікі («Маржан сөз»). Сол сол-ақ екен. Темір әскерінің ұғын шеті қиқуласып, аш қасқырша ілгері ұмтылысты (М.Сқақаов). Әй, ол ол ма, сен Тайлақбайдың не істеп жүргенін естісеңші («Қазак әдебиеті»).

  1. Етістік пен етістіктің тіркесі. Мынау көргені - көрген емес
    (М.Әуезов).   Жоқ,   оны   жасамайды.   Осы   тоқтаганы   тоқтаган
    («Жүлдыз»). Көзден бұлбұл ұшқаны ұшқаны — аң шығар (М.Қаназов). —
    Айтқаны айтқан (Ж.Молдағалиев).

Үстеу мен үстеудің тіркесі. Бұрынғысы бұрынғы ма, қазіргіңе
жол болсын (Беласқан). Жүрт бұрынғы бұрынғы ма, енді Жаулыбай
Ақсынды менсінбей тастап кетіпті

 

Курстық жұмыстарға және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

 

Жұмыс түрі: материал (30 - бет)

курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар сайты – diplomnik.kz
Яндекс.Метрика