Поэтонимдердің көркем мәтіндегі терминдік, функционалдық сипаттамасы

       Жұмыстың өзектілігі. Қазақ балалар әдебиеті – өз даму кезеңінде өзіндік тарихы бар сала. Балаларға арналған әдебиет ұлт тарихында сонау ауыз әдебиетінен бастау алып, қазіргі кезеңге дейін өзінің тілдік, стильдік жағынан, мазмұны мен құрылымы жағынан, үлкен белеске көтерілді. Жалпы балалар әдебиеті өзінің негізін ауыз әдебиеті үлігілерінен алады. Қазақ ауыз әдебиетінің «шілдехана», «бесік той», «тұсау кесер» т.б. үлгілерінен бастау алатын балалар тақырыбына арналған шығармаларды сөз еткенде, қазақ ертегілері мен жұмбақтардың, жаңылтпаштардың мазмұны мен тақырыптық жағынан ерекшелігін айта кеткен жөн. Мұның барлығының мазмұнында алғашқы қоғамдастыққа тән бейақиқат өмірдің фрагменттері басым болып келетінін ескерсек, оның тілдік ерекшелігі мен танымдық деңгейін арнайы қарастырудың өзіндік мәні бар. Балалар әдебиеті басқа да көркем шығармалар тәрізді сан ғасырлық тарихи даму кезеңдерді басынан өткеріп келеді.

Ұлттық балалар әдебиетінің атасы деп А.Құнанбаев, Ы.Алтынсарин, Б.Майлин, С.Сейфуллин, Ж.Жабаев, І.Жансүгіров, С.Бегалин т.б. ақын-жазушыларды атасақ, одан кейінгі кезеңде жарыққа шыққан М.Әуезовтың «Бала Шоқан» әңгімесінің ізін ала қазақ әдебиетіндегі балалар тақырыбына жазылған шығармалар да, тақырыбы мен мазмұны жағынан ерекше мәнге ие бол бастады. Жетпісінші жылдардың басында қазақ әдебиетінде Ж.Дәуренбеков, Ж.Аяшев, Р.Қунақова, С.Бердіқұлов, С.Ерубаев, С.Елубай, Ә.Тарази, Б.Соқпақбаев, М.Қабанбаев, М.Гумеров сынды ақын-жазушылардың балалар тақырыбына жазылған шығармалары дүниеге келді. Осы тұста Ж.Дәуренбековтың «Алғашқы сабақ», Ж.Аяшевтің «Алақан», С.Бердіқұловтың «Жұмыр жерде теңбіл доп», С.Ерубаевтың «Мәңгілік өмір туралы жыр», С.Елубайдың «Ойсыл қара», М.Гумеровтың «Өзіұшар», Ә.Таразидың «Арман атаман», Б.Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» атты әңгімелері жарық көрді.

ХХ ғасырдың 70-80 жылдарында жазылған, қазақ әдебиетіндегі балалар тақырыбына арналған шығармаларды тақырыптық, стильдік тұрғыдан төмендегідей топтарға бөлуге болады:

1)    Ғылыми-танымдық әдебиеттер;

2)    Көркем әдебиет, фольклор;

3)    Өнер тақырыбы;

4)    Дін, атеизм.

Осы тұстағы көркем әдебиет пен фольклор жанрында балалар тақырыбына арналған әдебиеттерге жоғарыда аталған қаламгерлердің шығармаларын жатқызуға болады. Сондай-ақ, ғылыми-танымдық  әдебиет өкілдері ретінде аталған жылдары Р.Сәтібектің «Жол әліппесі» , «Жыл он екі ай»  атты балаларға арналған танымдық еңбектері, А.Көбесовтың «Сөнбес жұлдыздар» атты шығыс ғұламалары жайлы очерктер жинағы, К.Ыдырысовтың «Ойнайық та ойлайық» атты мектеп сахнасына арналған қызықты ойын, тақпақ, жұмбақтары, Ә.Бірмағамбетовтың «Бұлай деп неге атаймыз?» тақырыбындағы қызықты географиялық атауларға байланысты еңбегі, Қ.Нұрсұлтановтың «Ертегі есептер» атты математикалық әңгімелер жинағы, Т.Оразовтың «Қаныштың жастық шағы» тақырыбындағы мектеп жасындағы балалар үшін жазылған естелік әңгімесін айтуға болады.

Өнер тақырыбына арналған балалар әдебиеті шығармаларының үлгілеріне Қ.Боқаевтың «Өнерпаз болсаң арқалан», Т.Бекхожинаның «Қазына» музыкалы-этнографиялық жинағын да атап кеткен жөн.

Діни, атеизм тақырыбындағы балалар әдебиеті шығармаларына К.Нұрмағамбетовтың «Жастар және ислам», А.Искаковтың «Ислам дінінің жақсылық, жамандық және өмірлік мақсат туралы ұғымдарына сын» атты мектеп оқушыларына арналған еңбектерін жатқызамыз.

70-80 жылдардағы балаларға арналған көркем әдебиет үлгілері туралы сөз болғанда, оның ішінде қиял-ғажайып, яғни фантастикалық тақырыпқа жазылған әңгімелерге М.Айымбетовтың «Ертегіден келген бала» повесін, Р.Баймахановтың «Шайтанқұмда жоғалған бала» және «Қаратауға қонған жұмбақ кеме» атты әңгімелерін, М.Гумеровтың «Жұмбақ сәуле» әңгімесін, Ш.Әбдірамановтың «Әл-Фараби көпірі» атты әңгімелер жинағын, Т.Сүлейменованың «Алианна – жұмбақ нысан» тәрізді т.б. шығармаларын айтып өтуге болады.

Біз, өз жұмысымызда осы жылдарда балалар тақырыбына жазылған көркем әдебиеттердегі кейіпкердің тілдік тұлғасын қарастыруды жөн көрдік. Балалар тақырыбына жазылған шығармалар өзінің тақырыптық, стильдік, құрылымдық жағынан ерекше дүние. Осындай шығармалардың біршамасы аталған жылдары әдебиетімізге қазақ тіліне аударма жасау арқылы келді. Аударма жасау арқылы әлем  әдебиетіндегі  балалар тақырыбына жазылған шығармалардың озық үлгілері тәржімаланды.  

Тіл – адамдар арасындағы қарым-қатынас құралы ғана емес, халықтың тарихи дамуының, дүниетанымы мен мәдени байлығының көрінісі. Біз, балалар танымын зерделей отырып, бұл тақырыпта жазылған шығармалардағы жалқы есімдерге де талдау жасай кеткенді жөн санадық. Себебі, ономастикалық атаулар да тілдік қордың құрамдас бөлшегі ретінде өз бойына этнос өмірінің

Курстық жұмыстарға және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Жұмыс түрі: материал (30 - бет)

курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар сайты – diplomnik.kz