Материалы

Арал өңірінің радиоактивті улы заттармен және пистицидтермен ластануы

      Арал өңірі табиғатының экологиялық жүйесі тозығы жеткен тоқыма бұйымдай қақырап бара жатқаны қазір осы өлкені мекендейтін әркімге мәлім. Айнала қоршаған ортаның компоненттері арасындағы организмнің мүшелері іспеттес тығыз байланыстылықтың күйі кетуіне тікелей ықпал жасап тұрған факторлардың бірі-олардың антроногендік ластануы. Ластайтын заттардың түрлері де көп, мөлшері де мол. Олар радионуклиттер, ауыр металдар, зауыттармен фабрикалардың, автокөліктердің мұржаларынан шығатын зиянды заттар, ауыл шаруашылығында қолданылатын химиялық заттардың-минералдық тыңайтқыштар мен пестициттердің қалдықтары. Бұлардың бәрі де әр түрлі жолдармен ауаға, жер бетіндегі және жер астындағы суларға, жауын суына тарайды, өсімдіктер мен жануарлардың бойына жиналады.

         Бұлардың қай-қайсысы да организм үшін өте қауіпті, әйтсе десолардың ішінде адам мен жануарларға аса зияндысы радиоактивті заттар. Олардың жер бетіндегі көзі атом мен сутегі бомбаларға тәжірибе жасау кезінде жарылуы, атомдық реакторлар, атомдық электрстанциялар, атом өнеркәсібінің қалдықтары және табиғи объектілердегі қоры. Әсіресе ядролық бомбалардың жалылу кезінде пайда болған радиоактивтік заттардың ауаға араласуы ерекше назар аудартады.

         Атап айтқанда, радиоактивті заттар ауадан жерге жауын-шашынмен түседі де, жер бетіндегі судың, топырақтың, өсімдіктер мен жануарлардың және адамдардың денесіне шоғырланып, радиоактивтік әсер ететін мөлшерін арттырады. Радиоактивті заттар, яғни радионуклиттер тек ауа жолымен ғана таралып қоймайды. Ол өсімдік қалдықтарымен, жануарлардың өлексесі мен қалдықтары арқылы да тамақпен де таралады. Мысал ретінде судағы осы радионуклиттердің тізбек бойымен жылжуын алайық. Судағы радионуклиттерді планктондар сіңіреді, ал олармен балықтар қоректенеді, балықтарды құстар тамақ етеді, оның екеуін де адам жейді. Бұл адам организмінде радионуклиттер жиналуының бір жолы. Радионуклидтердің атмосфералық ауада көп мөлшерде болуы тұрғындар арасында тұмаудың, түрлі ісік-жаралардың таралуына әкеліп соғады. Радионуклидтер адам организміне әр түрлі жолдармен кіреді және әр түрлі дәрежеде шоғырланады.

         Елуінші жылдары атом бомбаларын сынақ үшін жиі-жиі жарып тұрғанда, сол өңірден әлде қайда қашық жатқан жерлерде өсімдіктің радиоактивтілігі он есеге дейін көбейіп кеткені белгілі болатын.

         Бертін келе атом қаруы бар мемлекеттер оны үш ортада-жер бетінде, ауада және су астында сынауды тоқтату туралы келісім шартқа қол қойған соң радионуклидтердің таралуы едәуір бәсеңдетеді. Оған дәлел, кейінгі жылдары адам организміндегі радионуклидтердің мөлшері қауіпті деңгейде болмайтыны байқалып жүр. Алайда, әлемде жұмыс істейтін атом электростанциялары, атом кемелерінен түсірілген реакторлар мен жұмысын тоқтанқан атом отындары көп. Міне, солар ортаны радиоактивті заттармен ластайтын көздер екені сөзсіз. Олай болса, кей жерлерде жағдай қолайсыз бағытта өзгеруі мүмкін. Соның айғағы ретінде 1986 жылғы Чернобль атом электростанциясының жарылуын еске түсіру жеткілікті. Соған қарағанда, адамзаттың басына қауіп төндіруші атом қаруы емес, кәдімгі «бейбіт» атом болса керек.

         Қазақстандықтарға, тіпті әлемге аты әйгілі-Семей атом сынақ полигоны белгілі. Рас, қазір онда атом қаруы сынақ үшін жарылмайды, бірақ сол жерде қырық жылдан астам уақыт үстін-үстін жүргізілген ядролық жарылыс ізсіз кеткен жоқ. Семей жерінің табиғаты, оның объектілері радионуклидтермен қаныққаны дәлелдеуді қажет етпейді. Сол себепті Қазақстанның Семей облысы тарататын орталық болып тұрғаны жасырын емес.

         Радионуклидтердің түрлеріне келетін болсақ, организмге өте қауіпті, әрі ортада көп тараған радионуклидтер-стронции-90 мен йезин-137. Стронции-90 радинуклид адам организміне өсімдік тектес тамақтың құрамына кіреді де, сүйекте жиналады, ал цезин-137 ткандар мен бұлшық ет құрамына кіреді. Стронций-90 ұзақ уақыт бойы адамның денесінде аздап жиналғанының өзінде үздіксіз сәуле шашатын болғандықтан тірі организмге өте қауіпті. Сондықтан бұл аталған екі радионуклидтің табиғи  таралуы, олардың объектілерде жиналуы ұдайы бақылауда болуы тиіс.

         Қызылорда облысының аумағында жүргізген үш жылдық зерттеулердің нәтижесі бойынша Сырдария өзенінің

Курстық жұмыс және дипломдық жұмыстарға, диссертацияларға арналған керекті материалды көшіру үшін Сатып алу мәзірінен толығырақ мәліметті алыңыз

Жұмыс түрі: материал (30 - бет)

курстық жұмыс, дипломдық жұмыс сайты – diplomnik.kz